Op 10 maart 2025 heeft de voorzieningenrechter van de rechtbank Midden-Nederland uitspraak gedaan in een kort geding over de rechtsgeldigheid van een postcontractueel concurrentiebeding in een franchiseovereenkomst. Een belangrijk element in deze beoordeling was de vraag of het beding noodzakelijk is ter bescherming van de door de franchisegever overgedragen knowhow.
Knowhow in de context van franchising
Knowhow speelt een centrale rol in franchiseverhoudingen. Het begrip wordt juridisch gedefinieerd als een geheel van niet gepatenteerde, praktische kennis die voortkomt uit ervaring van de franchisegever en getest is in de praktijk. Deze kennis moet:
- Geheim zijn – dat wil zeggen niet algemeen bekend of gemakkelijk toegankelijk zijn;
- Substantieel zijn – wat inhoudt dat de kennis belangrijk en nuttig is voor de uitvoering van de franchiseactiviteiten;
- Geïdentificeerd kunnen worden – het moet aantoonbaar zijn wat deze kennis inhoudt en hoe die wordt overgedragen.
In een franchiserelatie is knowhow vaak één van de belangrijkste activa die door de franchisegever aan de franchisenemer wordt verstrekt. Denk aan bedrijfsprocedures, marketingstrategieën, operationele richtlijnen, recepten, softwaregebruik, en formats voor klantenservice. De bescherming van deze knowhow is vaak de juridische rechtvaardiging voor een concurrentiebeding dat de franchisenemer verbiedt om na afloop van het contract concurrerende activiteiten te verrichten.
De casus: geen beschermwaardige knowhow vastgesteld
In de betreffende zaak draaide het om een franchiseformule die horeca combineert met de indooractiviteit jeu de boules. De franchisenemer had voorafgaand aan de samenwerking al ruime ervaring opgebouwd in de horeca en de evenementenbranche, onder andere als exploitant van een bezorgrestaurant binnen een andere franchiseformule. Tijdens zijn franchiseperiode breidde hij zijn activiteiten uit met eigen initiatieven, naast het standaard aanbod binnen de formule.
De rechter stelde vast dat de vermeende knowhow die de franchisegever had overgedragen niet voldeed aan de eerder genoemde kenmerken van geheim, substantieel en geïdentificeerd. Er was onvoldoende onderbouwing dat het ging om unieke, niet algemeen toegankelijke kennis, noch dat deze kennis van doorslaggevend belang was voor het succes van de onderneming.
De exploitatie van een jeu de boules-horecaconcept werd door de voorzieningenrechter niet gezien als dermate specifiek of complex dat het zonder deze franchisegever onmogelijk zou zijn om een soortgelijke onderneming zelfstandig voort te zetten. De vaardigheden en kennis van de franchisenemer waren grotendeels toe te schrijven aan zijn eigen achtergrond en ervaring, en dus niet verworven via de franchiseformule.
Beoordeling van het concurrentiebeding
Een postcontractueel concurrentiebeding in een franchiseovereenkomst is slechts geldig indien het:
- Schriftelijk is overeengekomen;
- Beperkt is in tijd, geografisch gebied en reikwijdte;
- En noodzakelijk is ter bescherming van de overgedragen knowhow.
De voorzieningenrechter oordeelde dat het beding in deze zaak niet voldeed aan de noodzakelijkheidstoets. Omdat de franchisegever er niet in slaagde om aan te tonen dat de overgedragen knowhow werkelijk geheim, substantieel en essentieel was, kon het beding niet gerechtvaardigd worden. Daarmee ontbrak de wettelijke grondslag voor handhaving ervan.
Conclusie en gevolgen
De rechter concludeerde dat het postcontractuele concurrentiebeding nietig is wegens strijd met de wet. De franchisenemer is daarom gerechtigd zijn onderneming voort te zetten, ook als deze qua activiteiten sterk overeenkomt met de formule waaraan hij eerder verbonden was.
Deze uitspraak benadrukt het belang van een heldere en onderbouwde overdracht van knowhow bij het aangaan van een franchisecontract. Franchisegevers doen er verstandig aan hun knowhow zorgvuldig te documenteren, af te bakenen, en aantoonbaar over te dragen, willen zij met succes een beroep kunnen doen op een concurrentiebeding na afloop van de samenwerking.
Alex Dolphijn
Ludwig & Van Dam advocaten, franchise juridisch advies.
Wilt u reageren? Mail dan naar dolphijn@ludwigvandam.nl